Protokolli

Termi protokoll rrjedh nga fjala greke (protokollen: proto që do
të thotë i pari dhe kollo, që do të thotë ngjitës). Kjo u referohet
fletëve të letrës ngjitëse në faqen e parë të dokumenteve noteriale,
duke i dhënë autenticitet.
_________________________________________________________________
Historia




Që në kohërat më të lashta, në procesin e zhvillimit historik të
diplomacisë, janë zhvilluar disa norma të mirësjelljes në të cilat zënë
fill burimet e asaj që sot ka kuptimin e protokollit diplomatik.
Përderisa mënyrat e mira të sjelljes, në kontaktet e përditshme me
njerëz të ndryshëm, duhet të jenë të vazhdueshme, protokolli është një
drejtim i këtyre rregullave që përshkruan mënyrat e mira të sjelljes në
jetën zyrtare dhe në ceremonitë protokollare. Ky është sistem i njohur
i mirësjelljes ndërkombëtare. Por, jo gjithherë dhe jo gjithkush e
realizon këtë protokoll, i cili ka qenë pjesë e jetës me mijëra vjet.
Paralelisht me zhvillimin e luftërave ose me rastin e përfundimit të
tyre, në civilizimet e hershme, diplomacia ka pasur një rol të madh.
Veprimtaria diplomatike në kohën antike ka qenë e dukshme dhe kjo
shfaqet në marrëveshjet e drejtpërdrejta e në këmbimin e pandërprerë të
të deleguarve. Pra, që atëherë ka ekzistuar procedura e mirësjelljes.
Qëllimet e delegimit kanë qenë të ndryshme: shpallja e luftës, e
armëpushimet, vendosja e paqes, nënshkrimi i kontratave etj. E gjithë
kjo ka kërkuar që pos delegacionit të udhëtojë edhe suita e zyrtarëve,
si përkthyesit, kuzhinierët dhe shërbimet e tjera, me qëllim që të
shprehet forca dhe autoriteti i delegacionit dhe të krijohet përshtypja
për përparësi në krahasim me anën tjetër. Që nga kohët antike e deri
tek dokumenti i Kombeve të Bashkuara nuk ka qenë e mundur të flitet për
barazinë e shteteve, sikur edhe për manifestimin unik për të gjithë
përfaqësuesit e shteteve të tjera. Shtetet kanë qenë të ranguara sipas
rëndësisë dhe në harmoni me këtë është reflektuar edhe ceremonia për
ta. Ceremonia është përmbajtje e traditave të mirësjelljes me shumë
rëndësi në raportet ndërkombëtare. Sjelljet e zyrtarëve të lartë gjatë
vizitave në shtetet e tjera dhe sjelljet e zyrtarëve të shteteve që i
pranojnë, simbolizojnë raportet e ndërsjella të atyre shteteve, por
edhe rolin e tyre në bashkësinë ndërkombëtare. Sidoqoftë devijimin nga
rendi i miratuar i ceremonisë bashkëpjesëmarrësit mund ta kuptojnë si
mosrespektim të veçantë ndaj shtetit të përfaqësuar. Diplomacia gjatë
historisë ka krijuar instrumente të ndryshme për zgjidhjen e situatave
të ndërlikuara, të cilat dalin me rastin e vizitave zyrtare nga
përfaqësuesit e dy apo më shumë shteteve. Me kalimin e kohës
instrumentet e tilla janë avancuar në standarde normative të raporteve,
të cilat kanë hyrë në rregullat e miratuara të protokollit diplomatik.
Me përjashtim të disa normave të përgjithshme në fuqi (disa janë
ruajtur në konventat ndërkombëtare sa i përket raporteve konsullare dhe
diplomatike ose në legjislaturën e disa shteteve), ngelin disa dallime
të mëdha të kushtëzuara nga rendi shoqëror, sipas traditave dhe
zakoneve të disa shteteve, andaj në disa shtete rregullat e protokollit
dallojnë. Rëndom, përherë aplikohen normat protokollare të shteteve
mikpritëse. Në ato raste merret parasysh respektimi i parimeve në
dokumentin e KB për barazinë e shteteve, pa marrë parasysh fuqinë e
tyre politike ose ekonomike. Shteti mikpritës për një vizitë të caktuar
mund të përcaktojë nderime edhe më të mëdha nga të zakonshmet, me çka
shpreh dëshirën për marrëdhënie më të mira me shtetin delegues,
megjithëse çdo herë kërkohet që nderimi të përqendrohet deri në masën
sa të mos jenë të tejkaluara ato që janë përcaktuara ose ato që janë të
zakonshme për raportet ndërshtetërore në botë. Të gjitha takimet
ndërkombëtare me karakter bilateral ose multilateral mbahen me qëllim
të avancimit të marrëdhënieve të dy apo më shumë shteteve. Takimet
duhet të jenë të përgatitura me seriozitet, me qëllim që atmosfera e
krijuar t'u kontribuojë takimeve të suksesshme. Në përgatitjen e
takimeve të tilla punojnë shërbimet e veçanta në ministritë e punëve të
jashtme, pra protokollet diplomatike. Për këtë arsye shtet me traditë
diplomatike kanë përgatitur edhe protokollet e tyre. Psh, Kongresi
Amerikan në takimin e mbajtur në vitin 1815 ka hartuar bazat e barazisë
së praktikave të diplomacive protokollare. Veprimtarët e protokollit
diplomatik doemos duhet të jenë njohës shumë të mirë të normave
protokollare ndërkombëtare dhe të etikave të këtilla.